سرج ارستر (Surge Arrester)یا برق گیر (SPD)وسیله ای است که دستگاه‌های برقی را از آسیب ناشی از افزایش ناگهانی ولتاژ حفظ می‌کند. یک سرج ارستر با تخلیه اضافه جریان‌های ناشی از اضافه ولتاژهای ناگهانی در زمین، اجازه نمی‌دهد که ولتاژ اعمال شده به وسایل الکتریکی از سطح آستانه ای بالاتر رود. و به این ترتیب به تجهیزات آسیبی نمی‌رسد.
جهت مشاهده و خرید انواع سرج ارستر تابلویی و یا سرج ارستر خورشیدی برای سولار پنل و یا اینورترهای سولار اینجا کلیک کنید.
به وسایل الکتریکی ای که در تابلوهای توزیع برق، و یا هر تجهیز الکترونیک صنعتی دیگری که با هدف حفاظت در برابر افزایش ولتاژهای لحظه ای و ناگهانی روی می‌دهند (Surge Protection Device(SPD اطلاق میشود.
به عبارتی برقگیرها (SPD)ها قطعاتی هستند که تجهیزات الکتریکی را از خطرات احتمالی ناشی از ولتاژهای سرج حفاظت میکنند. حال این ولتاژهای سرج طبق استاندارد های مختلف تعاریف مختلفی دارند که به آنها می پردازیم .
در بازار ایران برندهای مختلفی از قبیل سرج ارستر Citel ( سرج ارستر سیتل) ، سرج ارستر Dehn، سرج ارستر obo ، سرج ارستر ETE، سرج ارستر ETI، سرج ارستر اشنایدر،سرج ارستر ABB، سرج ارستر suntree عرضه میشوند که همگی از کیفیت خوبی برخوردار میباشند. لازم به ذکر است سرج ارستر های شرکت های ایرانی معمولا دارای گارانتی بلند مدت ۵ ساله میباشند.
اجزاء تشکیل دهنده ی یک سرج ارستر
سرج ارسترها از اجزای زیادی تشکیل شده‌اند . این سبب میشود تا این دستگاه‌ها از تکنولوژی‌های متعددی استفاده کنند. اما به صورت کلی می‌توان به ۴ قطعه زیر اشاره کرد که در اکثر این دستگاه‌ها وجود دارند:
- وریستور: قطعات الکتریکی هستند که وظیفه اصلی‌شان حفاظت از مدارها و سیستم‌های قدرت و تنظیم مقادیر ناخواسته ولتاژهای زودگذر است. درولتاژهای پایین مقاومت این قطعه بالاست و با افزایش ولتاژ مقاومت این قطعه نیز کم میشود.این قطعه در بسیاری از تجهیزات الکترونیکی در قسمت ورودی بصورت مجزا تعبیه می گردد.
- تریستور: یک‌نیمه‌رسانای قدرت است که به صورت یک قطعهٔ چهار لایه‌ای ساخته میشود.این قطعه به عنوان کلید به کار می‌رود.
- دیود خنثی ساز: یک قطعه الکترونیکی است که به منظور محافظت از قطعات حساس الکترونیکی در برابر افزایش ولتاژ لحظه‌ای به صورت موازی با آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- GDT: یک قطعه متشکل از ۲ الکترود که فضای بین الکترودها با بعضاً یک گاز نجیب پر شده‌است. زمانی که اختلاف پتانسیل ۲ الکترود بالا رود، گاز یونیزه میشود و جریان بین ۲ الکترود برقرار میشود.
مکانیزم عملکرد سرج ارستر :
مکانیزم عمل سرج ارسترها به گونه ایست که تا زمانی که ولتاژ سرجی در سیستم وجود نداشته باشد، این قطعات به صورت مسیرهای مدار بازی هستند که در روند کاری سیستم دخالتی ندارند، ولی چنانچه در سیستم، ولتاژ سرج نمایان شود و اختلاف پتانسیل دو سر سرج ارسترها از حدی بالاتر رود، این قطعات به صورت مسیرهای بسته‌ای عمل میکنند که از طریق تخلیه جریان‌های سرج (در زمین یا نول)، سطح اضافه ولتاژی که در سیستم رخ داده‌است را پایین می‌آورند و به این ترتیب دیگر تجهیزات موجود در سیستم با چنین اضافه ولتاژهایی مواجه نخواهند شد و آسیب نخواهند دید.
دسته بندی سرج ارسترها :
- ارسترهای کلاس B یا کلاس І:این ارستر ها به عنوان حفاظت اولیه در برابر صاعقه با تحمل ۱۰۰ KA استفاده می شود.
- ارسترهای کلاس C یا کلاس ІІ: این ارستر برای محافظت در مقابل سوئیچینگ می باشد که به عنوان حفاظت ثانویه در مقابل اضافه ولتاژ عمل می کند و ولتاژ نشتی از ارستر های کلاس B حذف میکنند
- ارسترهای کلاس B+C یا کلاس ІІ +І: از این ارستر برای حفاظت سیستم های الکتریکی در زمان توزیع ولتاژ پایین ناشی از صاعقه و یا سوئیچ داخلی دستگاه می باشد که در تابلو سازی، مخابرات، مراکز صنعتی و نظامی استفاده میگردد.
- ارسترهای کلاس D: این سرج ارستر جهت تکمیل و مقابله با اضافه ولتاژ می باشد و نباید در معرض مستقیم صاعقه(شوک های قوی) قرار بگیرد و در خطوط دارای ولتاژ پایین استفاده می شود.
- ارسترهای دیتا و مخابراتی: از این ارستر برای حفاظت از خطوط کابل های CAT5 و CAT6 استفاده می شود.
- ارستر فتوولتاییک
- ارستر دوربین: این ارستر برای محافظت از انواع دوربین های مداربسته در مسیر سیگنال و ارتباط الکتریکی دوربین ها کاربرد دارد.